1-Oral Dönem:
- Doğumdan 18. aya kadar olan dönemi kapsar.
- Verilen bakımın niteliği bağımlılık ve güven düzeyini belirler
2-Anal Dönem:
- 18 ay-3 yaş
- Tuvalet kontrolünü öğrenir
-Baskıcı ve katı bir anlayış ya da tamamen başı boş bırakma bağımsızlık duygularının gelişmes
3-Fallik Dönem:
- 3-7 yaş
- Cinsel kimlik gelişimi başlar
- Cinsiyet farklarını keşfeder ve sorular başlar
- Kınama ve cezalandırma cinsel kimliğin kabulünde zorluk yaratır.
4-Latans Dönem:
- Kişilik üzerine etkisi fazladır
- İlkokul dönemi
-Önceki dönemlerin özümsenmesi yapılarak kazanılan özellikler pekiştirilir
5-Genital Dönem:
- Erinlik,ergenlik ve sonrası
- Çocuk kişiliğinden yetişkin kişiliğine geçiş
- Fallik dönem bu dönemi en fazla etkileyen dönemdir
- Ergenlik dönemindeki kişilik gelişiminin niteliğini belirler
- Kişilik üzerindeki etkisi oldukça fazladır
- Doğumdan 18. aya kadar olan dönemi kapsar.
- Verilen bakımın niteliği bağımlılık ve güven düzeyini belirler
2-Anal Dönem:
- 18 ay-3 yaş
- Tuvalet kontrolünü öğrenir
-Baskıcı ve katı bir anlayış ya da tamamen başı boş bırakma bağımsızlık duygularının gelişmes
3-Fallik Dönem:
- 3-7 yaş
- Cinsel kimlik gelişimi başlar
- Cinsiyet farklarını keşfeder ve sorular başlar
- Kınama ve cezalandırma cinsel kimliğin kabulünde zorluk yaratır.
4-Latans Dönem:
- Kişilik üzerine etkisi fazladır
- İlkokul dönemi
-Önceki dönemlerin özümsenmesi yapılarak kazanılan özellikler pekiştirilir
5-Genital Dönem:
- Erinlik,ergenlik ve sonrası
- Çocuk kişiliğinden yetişkin kişiliğine geçiş
- Fallik dönem bu dönemi en fazla etkileyen dönemdir
- Ergenlik dönemindeki kişilik gelişiminin niteliğini belirler
- Kişilik üzerindeki etkisi oldukça fazladır
LATENT /SON ÇOCUKLUK DÖNEMİ
(İLKÖĞRETİM I. KADEME/7-11 YAŞ)
Çocukta cinsel ilgi okul öncesi çağda en yoğundur, okula başlamayla birlikte ilgi ve merakta bir azalma gözlenir. Bu dönemde çocuk, önceki yılların cinsel dürtü ve fantezilerini unutur; düşüncelerini okuldaki etkinliklere çevirir ve aynı cinsten çocuklarla oynar. Çocuksu hayal kurmalar, fantastik oyunlar bırakılır, çocuk daha gerçekçi, gözlemci, meraklı bir öğrenici olur. Ancak cinsel ilgi ve duygular azalmakla beraber hala vardır
Evcilik oynamak, anne ve babanın bütün rollerini canlandırmak, zaman zaman “pis şakalar” duymak ve yapmaktan hoşlanmak, çıplak resimlerle ilgilenmek, aynı yaştaki çocuklarla cinsiyet ya da cinsellikle ilgili oyunlar oynamak, kadınlar ve erkekler arasındaki farkları merak etmek ve bu konuda sorular sormak, çıplak çocuk ya da yetişkine bakma fırsatını değerlendirmek, karşı cinsi taklit etmek gibi davranışlar sergilerler.
Okul yaşı çocukları memelere dokunmazlar veya cinsel organlarını göstermezler fakat buna karşın resim çizimlerinde insan figürleri üzerine meme veya cinsel organ çizme gibi, kendi cinsel organlarına dokunma ve cinsel organlarını arkadaşlarıyla kıyas etme, cinsel fıkralar anlatma, ve hayvanların yavrulamalarını seyretme gibi cinsel aktiviteler gösteririler. “Cinsellik kirli veya kötüdür” kavramının yerini “cinsellik hoştur” alır.Latent dönemde karşı cinsteki ebeveyne olan ilgi, sevgi dolu sevecen bir bağlılığa dönüşür. ERİNLİK VE ERGENLİK DÖNEMİERİNLİK DÖNEMİ
(KIZLARDA 11-13 YAŞ,ERKEKLERDE 13-15 YAŞ) Erinlik dönemi, insanın cinsiyet yeteneklerini kazandığı gelişim dönemidir. Erinlik gelişimin tek ve farklı özellikleri olan bir dönemdir. Bu özellikler yaşam boyunca görünmezler.
Erinlik çakışan bir dönemdir. Çocukluk ve ergenlik dönemi ile çakışır. Kısa bir dönemdir. 2-4 yıl sürer. Çabuk değişme dönemidir. Gerek fiziksel gerekse bedensel değişimlerin çok hızlı olduğu bir dönemdir. Çocuk davranışı yerini olgun davranışa bırakırken bu hızlı değişim karmaşa, yetersizlik ve güvensizlik duygularının yaşanmasıyla istenmeyen davranış biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bir olumsuzluk evresidir. Olumsuzluk karşıtlık anlamındadır. Olumsuzluk bireyin yaşama ilişkin karşı bir tavır almasını ifade eder. Özellikle erinliğin başlarında bu karşıt tutum pek belirli ve yoğundur. Cinsel olgunlukla bu durum düzelir.
İç salgı bezleri, kalıtım, genel sağlık ve zekaya bağlı olarak olgunlaşma yaşı değişmektedir. Olgunlaşma yaşı yetişkinlikteki beden ve organ yapısını etkilemektedir. Erken olgunlaşanlar kısa bir çocukluk fakat uzun bir ergenlik yaşar ve yetişkinliğe daha hazır girerler. Geç olgunlaşanlar ise uzun bir çocukluk ve kısa bir ergenlik dönemi yaşar ve yetişkin yaşlara uymak için gereken güçleri kazanamadan bu yaşlara girerler. Çabuk olgunlaşan ve büyüyenlerde şaşkınlık ve uyumsuzluk fazla, yavaş büyüyenlerde ise bu şaşkınlık ve uyumsuzluk az görülür. ERİNLİKTE BÜYÜME ATILIMI:
Yaşam boyunca en hızlı büyüme ve beden oranlarında değişme ilk olarak bebek ana karnındayken başlar; doğumdan sonraki ilk 6 ayın sonuna kadar devam eder. İkinci olarak ise erinlik döneminde oluşur ve 3 yıl sürer. İç salgı bezleri, kalıtım, çevresel etkenler, beslenme ve sağlık büyüme atılımını etkiler. Boy-kilo ergenlik ve özellikle erinlikte normalin üst düzeyine ulaştığından bu dönemde iyi beslenme, sağlık, ruh sağlığı çok önem kazanmaktadır.ERİNLİKTE BEDEN DEĞİŞİKLİKLERİBeden ölçülerinin değişmesi:
- Boy uzaması.(Çevre şartları elverişli ise çocuk kalıtımla getirdiklerini aşabilir.)
- Ağırlık artması. (Bir şişmanlık dönemidir. Kalça, bacak, karın, boyun ve yanaklar yağ toplama bölgesidir. Erinlik sonunda boy uzadıkça ve cinsel olgunluk tamamlandıkça şişmanlık kaybolur. Nedeni ise hormonların düzene girmemiş olması, iştahın artması ve düzensiz yemedir. Dönem sonunda %50’ si incelebilir.Beden oranlarındaki değişiklikler:
Bedenin bütün bölümlerinde büyüme hızı aynı olmadığından oransız bir görüntü ortaya çıkar.Burun,eller, ayaklar, kollar ve bacaklar öncelikle büyürler. Orantısız büyüme sakarlıkları da beraberinde getirir.Ek cinsiyet özellikleri:
Her iki cinste de ter bezlerinin büyümesi ile terleme artışı bütün vücutta olmakla birlikte özellikle koltuk altında ve kasıklarda artar. Derideki yağ bezlerinin fazla çalışmasıyla cilt altında yağ birikimi olur ve özellikle yüzde sivilceler oluşur. Ses telleri değişime uğrayarak özellikle erkeklerde akortsuz bir ses oluşur. Koltuk altı ve genital bölgelerde kıllanma başlar.Erkeklerde kas ve kemik kütlesi artarken kızlarda kalçalar genişler ve yağ depolanır. Her iki cinste de kaslar gelişir.Erkeklerde göğüs düğümcükleri (meme bezlerindeki geçici büyüme, gırtlakta kıkırdaklaşma) oluşur. Kızlarda memeler gelişmeye başlar.
Esas cinsiyet özellikleri:
Erkeklerde testosteron hormonunun salgılanmasıyla penis ve testisler büyür ve testisler olgunlaşır. Sperm üretimi başlar. Erkek üreme organları gerekli olgunluğa ulaştıktan sonra gece boşalmaları (ıslak rüyalar) başlar. Cinsel rüyalar, sıkı giysiler, çok örtünmek , kabızlık, idrar torbasındaki fazlalık nedeni ile olur. Ebeveyn tarafından çocuk bu konuda bilgilendirilerek suçluluk duygusu ve panik engellenmelidir.Kızlarda ise Overler salgıladığı hormonlarla (östrojen) vajina, rahim ve yumurtalık olgunlaşır. Adetleri başlatır ve ek cinsiyet özelliklerini düzenler. İlk ay halinden sonra bir yıl hatta bazen daha uzun bir süre düzensizlikler görülebilir. Erken olgunluğa girenlerde bu dönem uzunca olursa da, geç olgunlaşanlarda oldukça kısadır. İlk ay hallerinde baş ağrıları, sırt ağrıları, kramplar, karın ağrıları, vb. bedensel şikayetler görülebilir. Bunların etkisiyle kızlar yorgun, huzursuz, sinirli, psikolojik bir çöküntü içinde olabilirler. Ay halleri normale girdikçe bu sorunlar da kaybolurERGENLİK DÖNEMİ
(13-14 yaşlarında başlar, 17-21 yaşlarında sona erer)
Ergenliğin İlk Döneminde (13-14 yaş )
- Büyüme devam eder ama erinliğe göre yavaşlama vardır.
- Daha çok iç organ büyümeleri olmaktadır ve bu da gözle görülür bir biçimde değildir.
- Erinlikteki orantısız büyümeler bu dönemde kendilerini düzelterek yetişkin düzeyine ulaşırlar.
- Ek cinsiyet özellikleri yetişkin düzeyine erişir.
- Esas cinsiyet özellikleri hem büyüklük hem de işlev yönünden tam olgunluğa erişmemiştir .
- Kızlarda adet kanamalarının düzene girmesi beklenir.
- Karşı cinse olan ilgi artar.
- Kasların gelişmesi sonucunda kas gücü artar.Ergen hareketsiz kalmayı yeğler.
- İstemli hareketlerin hızı dönemin başından sonuna kadar azalan bir hızla artar (13 yaşında 17 yaşındakinden daha hızlı hareket eder.).
- Erkekler, kızları kas gücü ve hareket hızında geçerler.Ergenliğin Son Döneminde (17-21 yaş)
- Ergenliğin son döneminde büyüme atılımı yavaş yavaş durur. Bu gelişim ergene kas hareketleri ve çalışmaları arasında ahenklilik sağlar.
- Ağırlık vücuda orantılı bir biçimde dağıldığından vücut oranları yuvarlaklaşır.
- Beden bölümlerindeki orantısızlıklar kaybolup normal oran oluşmuştur.
- Cilt, kötü beslenme alışkanlığı yoksa düzelmiş, sivilceler kaybolmuştur.
- Ek cinsiyet özellikleri gelişmelerini tamamlamış, esas cinsiyet organları birkaç yıl daha gelişmeye devam edecektir.
- Karşı cinse olan ilgi yoğunlaşır.
-Yüzde, vücutta ve baştaki kıllar ve saçlar gelişmelerini tamamlayıp en olgun duruma gelmişlerdir.
- İç organlardaki büyüme yetişkinliğin başına kadar sürer gider.
- Duygusal ve kişilik gelişimi devam eder.
- Fiziksel güçte erkek-kız farkı bu dönemde en belirgin hale ulaşmıştır.
(İLKÖĞRETİM I. KADEME/7-11 YAŞ)
Çocukta cinsel ilgi okul öncesi çağda en yoğundur, okula başlamayla birlikte ilgi ve merakta bir azalma gözlenir. Bu dönemde çocuk, önceki yılların cinsel dürtü ve fantezilerini unutur; düşüncelerini okuldaki etkinliklere çevirir ve aynı cinsten çocuklarla oynar. Çocuksu hayal kurmalar, fantastik oyunlar bırakılır, çocuk daha gerçekçi, gözlemci, meraklı bir öğrenici olur. Ancak cinsel ilgi ve duygular azalmakla beraber hala vardır
Evcilik oynamak, anne ve babanın bütün rollerini canlandırmak, zaman zaman “pis şakalar” duymak ve yapmaktan hoşlanmak, çıplak resimlerle ilgilenmek, aynı yaştaki çocuklarla cinsiyet ya da cinsellikle ilgili oyunlar oynamak, kadınlar ve erkekler arasındaki farkları merak etmek ve bu konuda sorular sormak, çıplak çocuk ya da yetişkine bakma fırsatını değerlendirmek, karşı cinsi taklit etmek gibi davranışlar sergilerler.
Okul yaşı çocukları memelere dokunmazlar veya cinsel organlarını göstermezler fakat buna karşın resim çizimlerinde insan figürleri üzerine meme veya cinsel organ çizme gibi, kendi cinsel organlarına dokunma ve cinsel organlarını arkadaşlarıyla kıyas etme, cinsel fıkralar anlatma, ve hayvanların yavrulamalarını seyretme gibi cinsel aktiviteler gösteririler. “Cinsellik kirli veya kötüdür” kavramının yerini “cinsellik hoştur” alır.Latent dönemde karşı cinsteki ebeveyne olan ilgi, sevgi dolu sevecen bir bağlılığa dönüşür. ERİNLİK VE ERGENLİK DÖNEMİERİNLİK DÖNEMİ
(KIZLARDA 11-13 YAŞ,ERKEKLERDE 13-15 YAŞ) Erinlik dönemi, insanın cinsiyet yeteneklerini kazandığı gelişim dönemidir. Erinlik gelişimin tek ve farklı özellikleri olan bir dönemdir. Bu özellikler yaşam boyunca görünmezler.
Erinlik çakışan bir dönemdir. Çocukluk ve ergenlik dönemi ile çakışır. Kısa bir dönemdir. 2-4 yıl sürer. Çabuk değişme dönemidir. Gerek fiziksel gerekse bedensel değişimlerin çok hızlı olduğu bir dönemdir. Çocuk davranışı yerini olgun davranışa bırakırken bu hızlı değişim karmaşa, yetersizlik ve güvensizlik duygularının yaşanmasıyla istenmeyen davranış biçimlerinin ortaya çıkmasına neden olur. Bir olumsuzluk evresidir. Olumsuzluk karşıtlık anlamındadır. Olumsuzluk bireyin yaşama ilişkin karşı bir tavır almasını ifade eder. Özellikle erinliğin başlarında bu karşıt tutum pek belirli ve yoğundur. Cinsel olgunlukla bu durum düzelir.
İç salgı bezleri, kalıtım, genel sağlık ve zekaya bağlı olarak olgunlaşma yaşı değişmektedir. Olgunlaşma yaşı yetişkinlikteki beden ve organ yapısını etkilemektedir. Erken olgunlaşanlar kısa bir çocukluk fakat uzun bir ergenlik yaşar ve yetişkinliğe daha hazır girerler. Geç olgunlaşanlar ise uzun bir çocukluk ve kısa bir ergenlik dönemi yaşar ve yetişkin yaşlara uymak için gereken güçleri kazanamadan bu yaşlara girerler. Çabuk olgunlaşan ve büyüyenlerde şaşkınlık ve uyumsuzluk fazla, yavaş büyüyenlerde ise bu şaşkınlık ve uyumsuzluk az görülür. ERİNLİKTE BÜYÜME ATILIMI:
Yaşam boyunca en hızlı büyüme ve beden oranlarında değişme ilk olarak bebek ana karnındayken başlar; doğumdan sonraki ilk 6 ayın sonuna kadar devam eder. İkinci olarak ise erinlik döneminde oluşur ve 3 yıl sürer. İç salgı bezleri, kalıtım, çevresel etkenler, beslenme ve sağlık büyüme atılımını etkiler. Boy-kilo ergenlik ve özellikle erinlikte normalin üst düzeyine ulaştığından bu dönemde iyi beslenme, sağlık, ruh sağlığı çok önem kazanmaktadır.ERİNLİKTE BEDEN DEĞİŞİKLİKLERİBeden ölçülerinin değişmesi:
- Boy uzaması.(Çevre şartları elverişli ise çocuk kalıtımla getirdiklerini aşabilir.)
- Ağırlık artması. (Bir şişmanlık dönemidir. Kalça, bacak, karın, boyun ve yanaklar yağ toplama bölgesidir. Erinlik sonunda boy uzadıkça ve cinsel olgunluk tamamlandıkça şişmanlık kaybolur. Nedeni ise hormonların düzene girmemiş olması, iştahın artması ve düzensiz yemedir. Dönem sonunda %50’ si incelebilir.Beden oranlarındaki değişiklikler:
Bedenin bütün bölümlerinde büyüme hızı aynı olmadığından oransız bir görüntü ortaya çıkar.Burun,eller, ayaklar, kollar ve bacaklar öncelikle büyürler. Orantısız büyüme sakarlıkları da beraberinde getirir.Ek cinsiyet özellikleri:
Her iki cinste de ter bezlerinin büyümesi ile terleme artışı bütün vücutta olmakla birlikte özellikle koltuk altında ve kasıklarda artar. Derideki yağ bezlerinin fazla çalışmasıyla cilt altında yağ birikimi olur ve özellikle yüzde sivilceler oluşur. Ses telleri değişime uğrayarak özellikle erkeklerde akortsuz bir ses oluşur. Koltuk altı ve genital bölgelerde kıllanma başlar.Erkeklerde kas ve kemik kütlesi artarken kızlarda kalçalar genişler ve yağ depolanır. Her iki cinste de kaslar gelişir.Erkeklerde göğüs düğümcükleri (meme bezlerindeki geçici büyüme, gırtlakta kıkırdaklaşma) oluşur. Kızlarda memeler gelişmeye başlar.
Esas cinsiyet özellikleri:
Erkeklerde testosteron hormonunun salgılanmasıyla penis ve testisler büyür ve testisler olgunlaşır. Sperm üretimi başlar. Erkek üreme organları gerekli olgunluğa ulaştıktan sonra gece boşalmaları (ıslak rüyalar) başlar. Cinsel rüyalar, sıkı giysiler, çok örtünmek , kabızlık, idrar torbasındaki fazlalık nedeni ile olur. Ebeveyn tarafından çocuk bu konuda bilgilendirilerek suçluluk duygusu ve panik engellenmelidir.Kızlarda ise Overler salgıladığı hormonlarla (östrojen) vajina, rahim ve yumurtalık olgunlaşır. Adetleri başlatır ve ek cinsiyet özelliklerini düzenler. İlk ay halinden sonra bir yıl hatta bazen daha uzun bir süre düzensizlikler görülebilir. Erken olgunluğa girenlerde bu dönem uzunca olursa da, geç olgunlaşanlarda oldukça kısadır. İlk ay hallerinde baş ağrıları, sırt ağrıları, kramplar, karın ağrıları, vb. bedensel şikayetler görülebilir. Bunların etkisiyle kızlar yorgun, huzursuz, sinirli, psikolojik bir çöküntü içinde olabilirler. Ay halleri normale girdikçe bu sorunlar da kaybolurERGENLİK DÖNEMİ
(13-14 yaşlarında başlar, 17-21 yaşlarında sona erer)
Ergenliğin İlk Döneminde (13-14 yaş )
- Büyüme devam eder ama erinliğe göre yavaşlama vardır.
- Daha çok iç organ büyümeleri olmaktadır ve bu da gözle görülür bir biçimde değildir.
- Erinlikteki orantısız büyümeler bu dönemde kendilerini düzelterek yetişkin düzeyine ulaşırlar.
- Ek cinsiyet özellikleri yetişkin düzeyine erişir.
- Esas cinsiyet özellikleri hem büyüklük hem de işlev yönünden tam olgunluğa erişmemiştir .
- Kızlarda adet kanamalarının düzene girmesi beklenir.
- Karşı cinse olan ilgi artar.
- Kasların gelişmesi sonucunda kas gücü artar.Ergen hareketsiz kalmayı yeğler.
- İstemli hareketlerin hızı dönemin başından sonuna kadar azalan bir hızla artar (13 yaşında 17 yaşındakinden daha hızlı hareket eder.).
- Erkekler, kızları kas gücü ve hareket hızında geçerler.Ergenliğin Son Döneminde (17-21 yaş)
- Ergenliğin son döneminde büyüme atılımı yavaş yavaş durur. Bu gelişim ergene kas hareketleri ve çalışmaları arasında ahenklilik sağlar.
- Ağırlık vücuda orantılı bir biçimde dağıldığından vücut oranları yuvarlaklaşır.
- Beden bölümlerindeki orantısızlıklar kaybolup normal oran oluşmuştur.
- Cilt, kötü beslenme alışkanlığı yoksa düzelmiş, sivilceler kaybolmuştur.
- Ek cinsiyet özellikleri gelişmelerini tamamlamış, esas cinsiyet organları birkaç yıl daha gelişmeye devam edecektir.
- Karşı cinse olan ilgi yoğunlaşır.
-Yüzde, vücutta ve baştaki kıllar ve saçlar gelişmelerini tamamlayıp en olgun duruma gelmişlerdir.
- İç organlardaki büyüme yetişkinliğin başına kadar sürer gider.
- Duygusal ve kişilik gelişimi devam eder.
- Fiziksel güçte erkek-kız farkı bu dönemde en belirgin hale ulaşmıştır.
