- Katılım
- 1 May 2006
- Mesajlar
- 1,416
- Tepki Skoru
- 0
- Puanları
- 0
- Yaş
- 45
...Erken çocukluk eğitim kurumlarında, fen ve doğa etkinlikleriyle ilgili çalışmalar
şunlardır:
Hayvan besleme
Bitki yetiştirme
İnceleme gezi gözlem
Deney yapma ve gözlem
Sınıfa konuk çağırma
Fen ve doğa köşesi bulunan materyalleri kullanarak yapılan diğer çalışmalar
Hayvan Besleme
Hayvanlar çocukların hayatında önemlidir. Hayvanlarla ilgili bilgi sahibi olmak çocukların,
hayvanlar arasındaki benzerlikleri, farklılıkları, beslenme şekillerini öğrenmelerine, onlara özgü
özellikleri, alışkanlıkları ve ayrıntıları fark etmelerine yardım etmektedir. Hayvan besleme çalışmaları
çocuklara, hayvanları izleme, gözlemleme ve inceleme yoluyla daha yakından tanıma imkânı
vermektedir. Hayvan beslemek, çocuklara sayısız deneyimler sağlar. Çocuklarda sorumluluk
üstlenme ve sorumluluğunu yerine getirme duygusunu geliştirir.
Hayvan besleme çalışmaları; tavşan, civciv, kuş, balık, kaplumbağa, gibi hayvanlara özel barınma yerleri
Salyangozlar bulunması ve bakılması çok kolay ve
çocukların ilgisini çeken hayvanlardandır. Bunun için öğretmen bir
cam kavanoz kullanabilir. Kavanozun içine biraz nemli toprak ve
filizlenmesi için de birkaç tohum bırakılır. Kavanozun içine bahçeden
bulunup getirilen çeşitli büyüklükte birkaç salyangoz konur.
Kavanozun ağzı ince telle kapatılır ve sınıfın güneş görmeyen bir
köşesine yerleştirilir.
Çocuklar sıra ile sebze parçası, ekmek kırıntıları gibi yiyecekleri, her gün belli bir miktarda
kavanoza koyar. Bu sırada çeşitli incelemeler ve gözlemler yaparlar. Öğrendiklerini, aralarında ve
öğretmenle konuşurlar, tartışırlar.
Çocuklar böceklerle de çok ilgilenirler.
Öğretmen bir yüzü ince pencere teli ile kaplı küçük
kutular hazırlar. Çekirge, ipek böceği gibi zararsız
böcekleri, çocuklar burada geçici süre ile
besleyebilirler. Sınıfta muhabbet kuşları sağlık
için önlemler alındıktan sonra bakılabilir. Fen ve doğa
köşesinde bir akvaryumya da fanus temin edilemediği
takdirde bir kavanoz ve kavanozun dibine temiz kum
ve bir iki su bitkisi konur. Birkaç tane tatlı su balığı da
bu kavanoz içine bırakılarak bakılabilir.
Hayvan besleme etkinlikleri çocukların evde besledikleri
kedi, köpek, kaplumbağa, hamster gibi hayvanları zaman zaman
sınıfa getirmeleriyle de yapılabilir. Okula getirilen hayvanların
sağlık önlemlerinin alınmış olması ve onlar için okulda yer temin
edilmesi önemlidir.
Öğretmen bu çalışmaları çeşitli yöntemler kullanarak grup
çalışmaları ve bireysel çalışmalar şeklinde belli bir program
çerçevesinde planlamalıdır
Bitki Yetiştirme
Çocuklar tarafından çeşitli bitkilerin yetiştirilmesi, çocukların yeni bilgiler kazanmasına, yeni
ilgi alanlarının ortaya çıkmasına olanak sağlar. Bu etkinlikler, çocukların bitkileri tanımalarını,
incelemelerini ve nasıl yetiştikleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlayarak gözlem yapmalarını
kolaylaştıran bir çalışmadır. Bitki yetiştirme çalışmaları sınıf içerisindeki fen ve doğa köşesinde
bulunan çeşitli bitkilerle ve varsa okulun bahçesindeki bitkilerle yapılabilir.
Bitki yetiştirme çalışmalarının bir yönü de çeşitli tohumların, patates, havuç, soğan, turp,
mercimek, nohut, fasulye, mısır gibi bitkilerin suda ve nemli ortamlarda çimlendirilmesi
çalışmalarıdır. Bazıları nemli ortamda çimlendirilir, toprağa ekilir ve büyümesi izlenir. Örneğin,
fasulyenin sırığa sarılması, sarmaşığın tırmanması gibi. Saksıda tohumdan ya da soğandan çiçek de
üretilebilir. Çocuklar bitkilerin yeşermesi, büyümesi ve gelişmesi için suya, ışığa ve havaya ihtiyaçları
olduğunu, deneyerek öğrenirler. Bazı tohumların topraktan çıkması ve büyümesi
diğerlerinden daha fazla zaman alır; yaprakların şekilleri ve büyüklükleri, bitkilerin büyüme hızları
bu ve bunun gibi olayların gözlenmesi çocukları, kıyaslama yapmaya yöneltir.
Bitki yetiştirme etkinliklerine katılmak; çocukların yeni bilgiler kazanmasına, yeni ilgi
alanlarının ortaya çıkmasına, sorumluluk alma, aldıkları sorumlulukları yerine getirmelerine ve çevre
sevgisi, doğa sevgisi geliştirmelerine, doğaya ve çevreye karşı duyarlı olabilmelerine imkân sağlar.
Bitki yetiştirme sırasında yapılacak gözlemlerin yanı sıra bitkilerden elde edilen yararlar, doğanın
korunması ve doğa sevgisi konuşularak, bitkileri yetiştirme konusunda alınacak önlemler tartışılır.
Bitki yetiştirme çalışmaları sırasında öğretmen, farklı özellikteki bitkileri seçerek bitkilerin
farklı ihtiyaçlarını çocukların keşfetmeleri için ortam hazırlamalıdır. Öğretmen bitki yetiştirmeye
ilişkin çalışmaları (sulama, toprağı havalandırma, kurumuş çiçek ve yaprakları temizleme, ölçümler
yapma, bitkilerdeki değişiklikleri gözleme gibi) grup etkinliği olarak planlayabileceği gibi bireysel
katılımı sağlayacak şekilde de planlayabilir. Böylece çocukların sorumluluk almaları, verilensorumluluğu yerine getirmeleri ve başladıkları işi sonuçlandırmaları gibi olumlu davranışları
kazanmaları da desteklenir.
Çocuklarla birlikte bitkilerle ilgili yapılabilecek pek çok gözlem ve deney vardır. Örneğin,
çocuklara tohumların rüzgârla nasıl saçıldığını göstermek amacıyla şu deney yapılır. Bahçenin
herhangi bir yerinden, bir saksıya toprak konur ve sulanır. Sonra bu saksının üzerine, tersine
çevrilmiş bir kavanoz kapatılır. Saksı güneşli bir pencere önüne yerleştirilir. Topraktan çıkan suyun
buharlaşması kavanozda gözlenir ve incelenir. Bir süre sonra da toprak yeşermeye başlar. �Tohumları
biz ekmediğimiz halde nasıl yeşeriyor?� Bu konu çocuklarla konuşulur.
Havuç, soğan ve tatlı patatesle yapılan deneylerle çocukların ilgilendiği belirlenmiştir. Bunun
için, soğan ya da patates su dolu bir kavanozun ağzına bitki suya değecek şekilde yerleştirilir.
Kavanoz, sınıfta fen ve doğa köşesine yakın güneş gören bir pencerenin önüne konur. Yapraklarının
çıkması, kök salması ve büyümesi gözlemlenir. Çocuklarla durumtartışılır.
İnceleme Gezi Gözlem
Çocuklar çevreleriyle ilgilenmeyi severler. İnceleme gezileri ve gözlemleri çocukların
bilgi ve becerilerini artırarak içinde yaşadıkları çevreyi daha iyi tanımalarını, grupla birlikte
hareket etmelerini ve iletişim kurmalarını, gözlem yapmalarını, soru sormalarını, deneyerek
ve yaşayarak kavramalarını, önceki bilgileriyle karşılaştırmalar yapmalarını, çevreye karşı
duyarlı olmalarını, çevreyi korumalarını ve doğa sevgisi kazanmalarını sağlar. Bundan
dolayı, inceleme gezileri önemli bir öğretim aracıdır. İnceleme gezileri yoluyla, çocuklar
çevrelerini tanırlar; çevrelerinde olup biten pek çok şey böylece anlam kazanır, itfaiye, polis,
çöpçü, manav gibi kimseleri ve bazı kuruluşları tanırlar. Bu kişilerin ne yaptıklarını, nasıl
yaptıklarını, bizim için ne kadar önemli olduklarını inceleme olanağı bulurlar.
İnceleme gezi ve gözlemin başarılı olması iyi organize edilmesine bağlıdır.
Öğretmenlerin yıllık plan hazırlığı içinde iken yılın başında bazı gezileri planlamalıdır.
İnceleme gezilerinin dikkatle planlanması ve uygulanması gezinin başarılı olmasını sağlar.
Bunun için inceleme gezi ve gözlem planlanırken dikkat edilecek noktalar şunlardır.
İnceleme gezisinin amacı ve kazanımları saptanır. Seçilen konuya uygun bir yere
gezi planlanmalıdır.
İnceleme gezisinin hangi tarihte yapılacağı ve ne kadar zaman alacağı belirlenir.
İnceleme gezisi yapılacak yerden izin alınır. Bu izin yazılı olarak istenebileceği
gibi, sözlü de olabilir. Ziyaret izni istenirken ziyaret tarihi, ziyaretin süresi,
çocukların sayısı hakkında bilgi verilmesi gerekir.
Mümkünse, geziden önce gidilecek gezi yerine öğretmen tarafından bir ön ziyaret
yapılması yararlı olur. Durum ve gezi için önemli bilgi noktaları not edilir.
İnceleme gezilerinde, okulun içinde ve yakın çevresinde olanlar hariç, anababaların
da görüşleri alınır. Bu görüş çocuğunun geziye katılması için velisinin
iznini almak şeklinde olur. Bütün gün süren gezilerde, gezi emniyeti bakımından
ana-babalardan yardım da istenebilir.
Geziye nasıl gidileceği, taşıt durumları, önceden tespit edilir. Yaya gidilecekse,
yürünecek yollar iyice öğrenilir. Bunlar önceden görülüp emniyet yönünden
alınması gerekli önlemler tespit edilir. Gezi yerine taşıtla gidilecekse, taşıtlara iniş
ve binişte, taşıt içinde, gözlem yapılacak yerde, emniyet yönünden dikkat edilmesi
gereken noktalar konusunda çocuklara bilgi verilir.
İnceleme gezisinden önce, çocuklara nereye gidileceği, nasıl gidileceği, nelerin
gözleneceği ve nasıl davranacakları konularında açık ve kısa bilgiler verilir.
İnceleme gezisi süresince, çocuklara gözlenecek durumlar ara ara hatırlatılmalı ve
gezi boyunca çocuklar için gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır.
İnceleme gezisi süresince, her yetişkinin üç ya da dört çocuktan sorumlu olması
gezi emniyeti için yararlıdır.
İnceleme gezisinde yapılan gözlemler sınıfta çocuklarla birlikte
değerlendirilmelidir.
İnceleme gezisinden sonra elde edilen bilgiler, kazanılan yaşantılar ve deneyimler
değerlendirilir yapılır. Bu değerlendirmeler resim çalışması, elişi etkinlikleri, öykü, şiir,
drama, koleksiyon yapma, dramatizasyon çalışmaları, yoğurma maddeleriyle canlandırma
yoluyla yapılabilir. Gezide toplanan çeşitli malzemelerle koleksiyonlar, albümler
oluşturulabilir. Ayrıca getirilen malzemeler fen ve doğa köşesinde sergilenebilir. Bu
çalışmalar, çocuklara zengin deneyimler kazandırır; onların, olumlu tavırlar geliştirmelerini
sağlar. İlgi alanları genişler ve yeni öğrenmeler için ortam hazırlar. Çocuklar yaşıtlarıyla
birlikte yeni ve ilginç grup deneyimi yaşamış olur, gördüklerini, öğrendiklerini anlatma
becerisi elde ederler. Eğlenerek, hoşça vakit geçirirler.
İnceleme gezileri, okul binası içinde ve yakın çevrede gerçekleştirilebilir. Genellikle,
okul içinde ve okulun yakın çevresinde yapılacak inceleme gezileri daha sık, uzak geziler
daha seyrek yapılır.
Gezilerde insanların nasıl çalıştıkları, neler yaptıkları, ne kadar süre, kaç kişi
çalıştıkları incelenir. Meslekler hakkında bilgi edinilir. Örneğin, kütüphane gezisinde
çocuklara, orada nasıl durulacağı, aradığı kitabı nasıl bulacağı öğretilir, hangi tür kitapların
bulunduğu ve nasıl düzenlendiği inceletirlir, kitap ve okuma sevgisi kazandırılır.
Çocukları bilgiyle yüklemektense onlarda doğaya karşı bir merak uyandırmak ve
onların doğada edindikleri deneyimlerden keyif almalarını sağlamak için inceleme gezileri
düzenlemek gerekir. Çocukların bir dağın yamacında yıkılacakmış gibi duran ardıç ağacının
onca rüzgâra ve zor koşullara karşın nasıl olup da yıllardır burada ayakta durabildiğini
araştırarak keşfetmeleri sağlanabilir. Bu keşiflerinde onlara öğretmenlik yerine arkadaşlık
etmek önemlidir.
Deney Yapma ve Gözlem
Erken çocukluk eğitim kurumlarında, çocukların hoşuna giden ve pek çok bilginin
kolaylıkla verilmesini sağlayan deneyler
yapmak mümkündür. Deneyler,
çocuklara olayların daha somut bir
biçimde anlatılmasına yardımcı olur,
olayları kavramalarını kolaylaştırır.
Deneylerle çocukları araştırmaya ve
keşfetmeye sevk edecek bir ortam hazırlanmalıdır.
İlgi çekici deney ortamı
hazırlanarak bazı şeyleri çocukların
kendi başına yapmaları sağlanmalıdır.
Deneylerle, bilinenden hareket edilerek
bilinmeyenler anlatılır. Bu yöntemle öğrenme
daha etkili ve kalıcı olur.
Deneylerin uygulanabilmesi için mutlaka bir laboratuvar gerekli değildir. Deneyler,
sınıf içinde basit aletlerle yapılabileceği gibi çocukların yakın çevreleri ve çevrelerinde
bulunan alanlarda da (okulun bahçesi, bahçe araçları, kum havuzu, su havuzu, top havuzu
gibi) yapılabilir.
Deneyler, amaçlar ve kazanımları içerecek şekilde planlanmalı, çocukların yaş ve
gelişim düzeyleri dikkate alınmalı, karmaşık deneylerden kaçınılmalıdır. Öğretmenin,
deneyden önce, ayrıntılı bir plan yapması gerekir. Uygulama ile ilgili bütün araç gereç,
malzeme eksiksiz olarak hazırlanmalıdır. Deneyin uygulaması önceden yapılırsa sonuçtan
emin olunarak etkinliğe başlanabilir. Deneyleri planlama, hazırlama ve uygulama
sırasında bazı noktaları göz önünde bulundurmak gerekir.
Deney sonuçları çocukların neden sonuç bağlantılarını kurabilmeleri için kısa
sürede gözlenebilir olmalıdır. Çok uzun süren deneyler, çocukların ilgisinin
azalmasına neden olur.
Deney çocukların yardımıyla yapılmalıdır. Tüm çocukların, deneylere aktif olarak
katılmaları sağlanmalıdır.
Deneyin planlanması, hazırlanması ve uygulanması sırasında tehlike yaratacak bir
durum olmamalıdır.
Kolaylıkla gözlenebilen karmaşık olmayan deneyler tercih edilmeli ve çocuklar
deneyin sonucunu açıklayabilmelidir.
Bir gün içinde birden fazla deney yapılmamalıdır. Bazı deneyleri, tohum
çimlendirmede olduğu gibi, birkaç gün devam ettirmek gerekir. Bir deneyin sonucu
alındıktan sonra, bir başka deney planlanarak yapılmalıdır....
Sınıfa Konuk Çağırma
Gezi ve gözlemler; ulaşım, ekonomik nedenler, çocukların emniyetini yeterince
sağlayamama gibi gerekçelerden dolayı yapılamadığında okula konuk çağrılabilir. Hangi
konuyla ilgili olarak, hangi konuğun çağrılacağı önceden saptanır.
İnceleme gezilerinin planlanması için gerekli olan şartlar, sınıfa konuk çağrıldığında da
uygulanmalıdır. Çocuklara konuk hakkında konuğa da çocuklar hakkında (Çocukların yaş ve
gelişim düzeyleri, ilgileri konusunda bilgi verilir.) bilgiler önceden verilir. Konuğun
çocukların karşısında yapacağı konuşma ve uygulamalar için yer ve malzemeler hazır
bulundurulur. Çocukların ilgileri ve dikkat süreleri doğrultusunda süre uzatılıp kısaltılarak
ayarlanabilir. Öğretmen daha önceden mutlaka konuğun yapacağı açıklama ve uygulamalar
hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Öğretmen, konuk ayrıldıktan sonra çocukların gerekli bilgi
ve deneyimleri kazanıp kazanmadıklarına yönelik sorular sorarak, açıklamalarda bulunabilir
ve resim çalışması, elişi etkinlikleri, öykü, şiir, drama, koleksiyon yapma, dramatizasyon
çalışmaları, yoğurma maddeleriyle canlandırma yoluyla değerlendirme de yapabilir.
Sınıfa, çocukların yakın çevrelerinden veya çeşitli mesleklerden ressam, yazar,
müzisyen, balerin gibi sanatla uğraşan kişiler, doktor, polis, asker, subay, pilot, postacı,
palyaço, kukla oynatıcısı, sporcu, koleksiyoncu gibi konuklar çağırılabilir.
Fen ve Doğa Köşesinde Bulunan Materyalleri Kullanarak Yapılan Diğer
Çalışmalar
Fen ve doğa köşesi, çocuklara kendi gözlem ve deneyimleri ile araştırma yapabilme
imkânı verir. Bu köşede bulunan mıknatıs, büyüteç, pusula, hava ve boy grafikleri, tartılar,
teraziler gibi uygun ve yeterli malzemeleri kullanılarak grup çalışmaları düzenlenebilir,
deneyler yapılabilir, basit buluşlar gerçekleştirilebilir. Bitkiler, hayvanlar ve merak
edilebilecek diğer konularla ilgili (mevsimler, doğa olayları vb.) resimler ve kitaplar,
fotoğraflar, grafikler, hava grafiği, olay panoları, albümler, koleksiyonlar, akvaryum,
termometre, saat, prizmalar, tartı, büyüteç, mıknatıs, pusula, el feneri, dürbün, küre, çeşitli
tohumlar ve bitkiler de bu köşede bulundurulabilir. Bu malzemelere çocuk, bazen tek başına
bazen de öğretmenle birlikte bakarak ve sorular sorarak çok şeyler öğrenir. Çocukların
değişen ilgilerine, ihtiyaçlarına, amaçlara, kazanımlara ve konulara göre malzemeler
değiştirilebilir.
Nesnelere büyüteçle bakılabilir, ağırlıkları ölçülebilir, bütün bu çalışmalar çocukların
yeni kavramları öğrenmelerine, neden sonuç ilişkilerini kurmalarına, nesneleri görerek,
koklayarak, tadarak, dokunarak tanımalarına olanak sağlar. Çocuklar, çiçek, yaprak, taş,
deniz kabukları gibi ilgilerini çeken nesneleri sınıfa getirerek bu köşede sergileyebilir.
Çocukların topladıkları çiçeklerden koleksiyonlar yapılabilir, evden ve çevreden toplayarak
getirdikleri Atatürk resimlerinden (Hayvan resimleri, bitki resimleri ile de olabilir.) albümler
hazırlanarak sergilenebilir. Sonbaharda çevreden toplanan yaprakların fen köşesinde
boyutlarına, renklerine, şekillerine göre sınıflandırılıp düzenlenmesi, boyaların farklı
zeminlerde nasıl durduğunu keşfetmek için denemeler yapılması desteklenebilir. Örneğin;
minik desinatörler ebru boyasının kumaşta nasıl durduğunu bu köşede keşfedebilirler.
Öğrenciye Etkinlik 1: Fen ve doğa etkinlikleri, yararları ve erken çocukluk eğitim
kurumlarında uygulanabilecek fen ve doğa etkinliklerinin çeşitleri konularında aşağıdaki
öğretimsel işler ve taktikler uygulanabilir.
Bulmaca: Öğrencilerden işlenen konu ile ilgili bulmaca hazırlamaları istenebilir.
Resimleme: Öğrencilerden işlenen konunun ana hatlarını resimlerle anlatmaları istenebilir
.
Şiir/Öykü Yazma: Öğrencilerden işlenen konunun ana hatlarını resimlerle anlatmaları
istenebilir.
Poster/Afiş Hazırlama: Öğrencilerden işlenen konunun önemli noktalarını tanıtan bir
poster ya da afiş hazırlamaları istenebilir.
Şarkı Yapma:
Öğrenciden öğrenme malzemesiyle ilgili şarkı yapması istenebilir.
Slogan Bulma:
Öğrencilerden işlenen konunun ana düşüncelerini yansıtan slogan üretmeleri beklenir...
Koleksiyon Yapma: Öğrencilerden, öğrendikleri konu ile ilgili nesne, fotoğraf, yazı gibi
malzemeleri ve bu malzemelerle ilgili bilgileri toplamaları ve sunmaları istenebilir.
Yukarıda yer alan aktif öğrenmede kullanılabilecek öğretimsel işler ve taktiklerden sonra
aşağıdaki etkinlik uygulanabilir.
Köşelenme:
�Fen ve doğa etkinliği çeşitleri incelenerek, en etkili olan fen ve doğa
etkinliği hangisidir?� Öğrencilerle birlikte çözüm önerileri değerlendirilerek, seçilen
çözümler kartlara yazılarak sınıfın çeşitli köşelerine asılır. Öğrencilerden kendilerine en
uygun çözümün olduğu köşeye gitmeleri istenir. Aynı köşeyi tercih edenlerin oluşturduğu
grup, o çözümü seçme nedenlerini tartışır ve gerekçelerini hazırlayarak sınıfa sunar. Sınıfça
tartışılarak karar alınır.
alıntı...
şunlardır:
Hayvan besleme
Bitki yetiştirme
İnceleme gezi gözlem
Deney yapma ve gözlem
Sınıfa konuk çağırma
Fen ve doğa köşesi bulunan materyalleri kullanarak yapılan diğer çalışmalar
Hayvan Besleme
Hayvanlar çocukların hayatında önemlidir. Hayvanlarla ilgili bilgi sahibi olmak çocukların,
hayvanlar arasındaki benzerlikleri, farklılıkları, beslenme şekillerini öğrenmelerine, onlara özgü
özellikleri, alışkanlıkları ve ayrıntıları fark etmelerine yardım etmektedir. Hayvan besleme çalışmaları
çocuklara, hayvanları izleme, gözlemleme ve inceleme yoluyla daha yakından tanıma imkânı
vermektedir. Hayvan beslemek, çocuklara sayısız deneyimler sağlar. Çocuklarda sorumluluk
üstlenme ve sorumluluğunu yerine getirme duygusunu geliştirir.
Hayvan besleme çalışmaları; tavşan, civciv, kuş, balık, kaplumbağa, gibi hayvanlara özel barınma yerleri
Salyangozlar bulunması ve bakılması çok kolay ve
çocukların ilgisini çeken hayvanlardandır. Bunun için öğretmen bir
cam kavanoz kullanabilir. Kavanozun içine biraz nemli toprak ve
filizlenmesi için de birkaç tohum bırakılır. Kavanozun içine bahçeden
bulunup getirilen çeşitli büyüklükte birkaç salyangoz konur.
Kavanozun ağzı ince telle kapatılır ve sınıfın güneş görmeyen bir
köşesine yerleştirilir.
Çocuklar sıra ile sebze parçası, ekmek kırıntıları gibi yiyecekleri, her gün belli bir miktarda
kavanoza koyar. Bu sırada çeşitli incelemeler ve gözlemler yaparlar. Öğrendiklerini, aralarında ve
öğretmenle konuşurlar, tartışırlar.
Çocuklar böceklerle de çok ilgilenirler.
Öğretmen bir yüzü ince pencere teli ile kaplı küçük
kutular hazırlar. Çekirge, ipek böceği gibi zararsız
böcekleri, çocuklar burada geçici süre ile
besleyebilirler. Sınıfta muhabbet kuşları sağlık
için önlemler alındıktan sonra bakılabilir. Fen ve doğa
köşesinde bir akvaryumya da fanus temin edilemediği
takdirde bir kavanoz ve kavanozun dibine temiz kum
ve bir iki su bitkisi konur. Birkaç tane tatlı su balığı da
bu kavanoz içine bırakılarak bakılabilir.
Hayvan besleme etkinlikleri çocukların evde besledikleri
kedi, köpek, kaplumbağa, hamster gibi hayvanları zaman zaman
sınıfa getirmeleriyle de yapılabilir. Okula getirilen hayvanların
sağlık önlemlerinin alınmış olması ve onlar için okulda yer temin
edilmesi önemlidir.
Öğretmen bu çalışmaları çeşitli yöntemler kullanarak grup
çalışmaları ve bireysel çalışmalar şeklinde belli bir program
çerçevesinde planlamalıdır
Bitki Yetiştirme
Çocuklar tarafından çeşitli bitkilerin yetiştirilmesi, çocukların yeni bilgiler kazanmasına, yeni
ilgi alanlarının ortaya çıkmasına olanak sağlar. Bu etkinlikler, çocukların bitkileri tanımalarını,
incelemelerini ve nasıl yetiştikleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlayarak gözlem yapmalarını
kolaylaştıran bir çalışmadır. Bitki yetiştirme çalışmaları sınıf içerisindeki fen ve doğa köşesinde
bulunan çeşitli bitkilerle ve varsa okulun bahçesindeki bitkilerle yapılabilir.
Bitki yetiştirme çalışmalarının bir yönü de çeşitli tohumların, patates, havuç, soğan, turp,
mercimek, nohut, fasulye, mısır gibi bitkilerin suda ve nemli ortamlarda çimlendirilmesi
çalışmalarıdır. Bazıları nemli ortamda çimlendirilir, toprağa ekilir ve büyümesi izlenir. Örneğin,
fasulyenin sırığa sarılması, sarmaşığın tırmanması gibi. Saksıda tohumdan ya da soğandan çiçek de
üretilebilir. Çocuklar bitkilerin yeşermesi, büyümesi ve gelişmesi için suya, ışığa ve havaya ihtiyaçları
olduğunu, deneyerek öğrenirler. Bazı tohumların topraktan çıkması ve büyümesi
diğerlerinden daha fazla zaman alır; yaprakların şekilleri ve büyüklükleri, bitkilerin büyüme hızları
bu ve bunun gibi olayların gözlenmesi çocukları, kıyaslama yapmaya yöneltir.
Bitki yetiştirme etkinliklerine katılmak; çocukların yeni bilgiler kazanmasına, yeni ilgi
alanlarının ortaya çıkmasına, sorumluluk alma, aldıkları sorumlulukları yerine getirmelerine ve çevre
sevgisi, doğa sevgisi geliştirmelerine, doğaya ve çevreye karşı duyarlı olabilmelerine imkân sağlar.
Bitki yetiştirme sırasında yapılacak gözlemlerin yanı sıra bitkilerden elde edilen yararlar, doğanın
korunması ve doğa sevgisi konuşularak, bitkileri yetiştirme konusunda alınacak önlemler tartışılır.
Bitki yetiştirme çalışmaları sırasında öğretmen, farklı özellikteki bitkileri seçerek bitkilerin
farklı ihtiyaçlarını çocukların keşfetmeleri için ortam hazırlamalıdır. Öğretmen bitki yetiştirmeye
ilişkin çalışmaları (sulama, toprağı havalandırma, kurumuş çiçek ve yaprakları temizleme, ölçümler
yapma, bitkilerdeki değişiklikleri gözleme gibi) grup etkinliği olarak planlayabileceği gibi bireysel
katılımı sağlayacak şekilde de planlayabilir. Böylece çocukların sorumluluk almaları, verilensorumluluğu yerine getirmeleri ve başladıkları işi sonuçlandırmaları gibi olumlu davranışları
kazanmaları da desteklenir.
Çocuklarla birlikte bitkilerle ilgili yapılabilecek pek çok gözlem ve deney vardır. Örneğin,
çocuklara tohumların rüzgârla nasıl saçıldığını göstermek amacıyla şu deney yapılır. Bahçenin
herhangi bir yerinden, bir saksıya toprak konur ve sulanır. Sonra bu saksının üzerine, tersine
çevrilmiş bir kavanoz kapatılır. Saksı güneşli bir pencere önüne yerleştirilir. Topraktan çıkan suyun
buharlaşması kavanozda gözlenir ve incelenir. Bir süre sonra da toprak yeşermeye başlar. �Tohumları
biz ekmediğimiz halde nasıl yeşeriyor?� Bu konu çocuklarla konuşulur.
Havuç, soğan ve tatlı patatesle yapılan deneylerle çocukların ilgilendiği belirlenmiştir. Bunun
için, soğan ya da patates su dolu bir kavanozun ağzına bitki suya değecek şekilde yerleştirilir.
Kavanoz, sınıfta fen ve doğa köşesine yakın güneş gören bir pencerenin önüne konur. Yapraklarının
çıkması, kök salması ve büyümesi gözlemlenir. Çocuklarla durumtartışılır.
İnceleme Gezi Gözlem
Çocuklar çevreleriyle ilgilenmeyi severler. İnceleme gezileri ve gözlemleri çocukların
bilgi ve becerilerini artırarak içinde yaşadıkları çevreyi daha iyi tanımalarını, grupla birlikte
hareket etmelerini ve iletişim kurmalarını, gözlem yapmalarını, soru sormalarını, deneyerek
ve yaşayarak kavramalarını, önceki bilgileriyle karşılaştırmalar yapmalarını, çevreye karşı
duyarlı olmalarını, çevreyi korumalarını ve doğa sevgisi kazanmalarını sağlar. Bundan
dolayı, inceleme gezileri önemli bir öğretim aracıdır. İnceleme gezileri yoluyla, çocuklar
çevrelerini tanırlar; çevrelerinde olup biten pek çok şey böylece anlam kazanır, itfaiye, polis,
çöpçü, manav gibi kimseleri ve bazı kuruluşları tanırlar. Bu kişilerin ne yaptıklarını, nasıl
yaptıklarını, bizim için ne kadar önemli olduklarını inceleme olanağı bulurlar.
İnceleme gezi ve gözlemin başarılı olması iyi organize edilmesine bağlıdır.
Öğretmenlerin yıllık plan hazırlığı içinde iken yılın başında bazı gezileri planlamalıdır.
İnceleme gezilerinin dikkatle planlanması ve uygulanması gezinin başarılı olmasını sağlar.
Bunun için inceleme gezi ve gözlem planlanırken dikkat edilecek noktalar şunlardır.
İnceleme gezisinin amacı ve kazanımları saptanır. Seçilen konuya uygun bir yere
gezi planlanmalıdır.
İnceleme gezisinin hangi tarihte yapılacağı ve ne kadar zaman alacağı belirlenir.
İnceleme gezisi yapılacak yerden izin alınır. Bu izin yazılı olarak istenebileceği
gibi, sözlü de olabilir. Ziyaret izni istenirken ziyaret tarihi, ziyaretin süresi,
çocukların sayısı hakkında bilgi verilmesi gerekir.
Mümkünse, geziden önce gidilecek gezi yerine öğretmen tarafından bir ön ziyaret
yapılması yararlı olur. Durum ve gezi için önemli bilgi noktaları not edilir.
İnceleme gezilerinde, okulun içinde ve yakın çevresinde olanlar hariç, anababaların
da görüşleri alınır. Bu görüş çocuğunun geziye katılması için velisinin
iznini almak şeklinde olur. Bütün gün süren gezilerde, gezi emniyeti bakımından
ana-babalardan yardım da istenebilir.
Geziye nasıl gidileceği, taşıt durumları, önceden tespit edilir. Yaya gidilecekse,
yürünecek yollar iyice öğrenilir. Bunlar önceden görülüp emniyet yönünden
alınması gerekli önlemler tespit edilir. Gezi yerine taşıtla gidilecekse, taşıtlara iniş
ve binişte, taşıt içinde, gözlem yapılacak yerde, emniyet yönünden dikkat edilmesi
gereken noktalar konusunda çocuklara bilgi verilir.
İnceleme gezisinden önce, çocuklara nereye gidileceği, nasıl gidileceği, nelerin
gözleneceği ve nasıl davranacakları konularında açık ve kısa bilgiler verilir.
İnceleme gezisi süresince, çocuklara gözlenecek durumlar ara ara hatırlatılmalı ve
gezi boyunca çocuklar için gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır.
İnceleme gezisi süresince, her yetişkinin üç ya da dört çocuktan sorumlu olması
gezi emniyeti için yararlıdır.
İnceleme gezisinde yapılan gözlemler sınıfta çocuklarla birlikte
değerlendirilmelidir.
İnceleme gezisinden sonra elde edilen bilgiler, kazanılan yaşantılar ve deneyimler
değerlendirilir yapılır. Bu değerlendirmeler resim çalışması, elişi etkinlikleri, öykü, şiir,
drama, koleksiyon yapma, dramatizasyon çalışmaları, yoğurma maddeleriyle canlandırma
yoluyla yapılabilir. Gezide toplanan çeşitli malzemelerle koleksiyonlar, albümler
oluşturulabilir. Ayrıca getirilen malzemeler fen ve doğa köşesinde sergilenebilir. Bu
çalışmalar, çocuklara zengin deneyimler kazandırır; onların, olumlu tavırlar geliştirmelerini
sağlar. İlgi alanları genişler ve yeni öğrenmeler için ortam hazırlar. Çocuklar yaşıtlarıyla
birlikte yeni ve ilginç grup deneyimi yaşamış olur, gördüklerini, öğrendiklerini anlatma
becerisi elde ederler. Eğlenerek, hoşça vakit geçirirler.
İnceleme gezileri, okul binası içinde ve yakın çevrede gerçekleştirilebilir. Genellikle,
okul içinde ve okulun yakın çevresinde yapılacak inceleme gezileri daha sık, uzak geziler
daha seyrek yapılır.
Gezilerde insanların nasıl çalıştıkları, neler yaptıkları, ne kadar süre, kaç kişi
çalıştıkları incelenir. Meslekler hakkında bilgi edinilir. Örneğin, kütüphane gezisinde
çocuklara, orada nasıl durulacağı, aradığı kitabı nasıl bulacağı öğretilir, hangi tür kitapların
bulunduğu ve nasıl düzenlendiği inceletirlir, kitap ve okuma sevgisi kazandırılır.
Çocukları bilgiyle yüklemektense onlarda doğaya karşı bir merak uyandırmak ve
onların doğada edindikleri deneyimlerden keyif almalarını sağlamak için inceleme gezileri
düzenlemek gerekir. Çocukların bir dağın yamacında yıkılacakmış gibi duran ardıç ağacının
onca rüzgâra ve zor koşullara karşın nasıl olup da yıllardır burada ayakta durabildiğini
araştırarak keşfetmeleri sağlanabilir. Bu keşiflerinde onlara öğretmenlik yerine arkadaşlık
etmek önemlidir.
Deney Yapma ve Gözlem
Erken çocukluk eğitim kurumlarında, çocukların hoşuna giden ve pek çok bilginin
kolaylıkla verilmesini sağlayan deneyler
yapmak mümkündür. Deneyler,
çocuklara olayların daha somut bir
biçimde anlatılmasına yardımcı olur,
olayları kavramalarını kolaylaştırır.
Deneylerle çocukları araştırmaya ve
keşfetmeye sevk edecek bir ortam hazırlanmalıdır.
İlgi çekici deney ortamı
hazırlanarak bazı şeyleri çocukların
kendi başına yapmaları sağlanmalıdır.
Deneylerle, bilinenden hareket edilerek
bilinmeyenler anlatılır. Bu yöntemle öğrenme
daha etkili ve kalıcı olur.
Deneylerin uygulanabilmesi için mutlaka bir laboratuvar gerekli değildir. Deneyler,
sınıf içinde basit aletlerle yapılabileceği gibi çocukların yakın çevreleri ve çevrelerinde
bulunan alanlarda da (okulun bahçesi, bahçe araçları, kum havuzu, su havuzu, top havuzu
gibi) yapılabilir.
Deneyler, amaçlar ve kazanımları içerecek şekilde planlanmalı, çocukların yaş ve
gelişim düzeyleri dikkate alınmalı, karmaşık deneylerden kaçınılmalıdır. Öğretmenin,
deneyden önce, ayrıntılı bir plan yapması gerekir. Uygulama ile ilgili bütün araç gereç,
malzeme eksiksiz olarak hazırlanmalıdır. Deneyin uygulaması önceden yapılırsa sonuçtan
emin olunarak etkinliğe başlanabilir. Deneyleri planlama, hazırlama ve uygulama
sırasında bazı noktaları göz önünde bulundurmak gerekir.
Deney sonuçları çocukların neden sonuç bağlantılarını kurabilmeleri için kısa
sürede gözlenebilir olmalıdır. Çok uzun süren deneyler, çocukların ilgisinin
azalmasına neden olur.
Deney çocukların yardımıyla yapılmalıdır. Tüm çocukların, deneylere aktif olarak
katılmaları sağlanmalıdır.
Deneyin planlanması, hazırlanması ve uygulanması sırasında tehlike yaratacak bir
durum olmamalıdır.
Kolaylıkla gözlenebilen karmaşık olmayan deneyler tercih edilmeli ve çocuklar
deneyin sonucunu açıklayabilmelidir.
Bir gün içinde birden fazla deney yapılmamalıdır. Bazı deneyleri, tohum
çimlendirmede olduğu gibi, birkaç gün devam ettirmek gerekir. Bir deneyin sonucu
alındıktan sonra, bir başka deney planlanarak yapılmalıdır....
Sınıfa Konuk Çağırma
Gezi ve gözlemler; ulaşım, ekonomik nedenler, çocukların emniyetini yeterince
sağlayamama gibi gerekçelerden dolayı yapılamadığında okula konuk çağrılabilir. Hangi
konuyla ilgili olarak, hangi konuğun çağrılacağı önceden saptanır.
İnceleme gezilerinin planlanması için gerekli olan şartlar, sınıfa konuk çağrıldığında da
uygulanmalıdır. Çocuklara konuk hakkında konuğa da çocuklar hakkında (Çocukların yaş ve
gelişim düzeyleri, ilgileri konusunda bilgi verilir.) bilgiler önceden verilir. Konuğun
çocukların karşısında yapacağı konuşma ve uygulamalar için yer ve malzemeler hazır
bulundurulur. Çocukların ilgileri ve dikkat süreleri doğrultusunda süre uzatılıp kısaltılarak
ayarlanabilir. Öğretmen daha önceden mutlaka konuğun yapacağı açıklama ve uygulamalar
hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Öğretmen, konuk ayrıldıktan sonra çocukların gerekli bilgi
ve deneyimleri kazanıp kazanmadıklarına yönelik sorular sorarak, açıklamalarda bulunabilir
ve resim çalışması, elişi etkinlikleri, öykü, şiir, drama, koleksiyon yapma, dramatizasyon
çalışmaları, yoğurma maddeleriyle canlandırma yoluyla değerlendirme de yapabilir.
Sınıfa, çocukların yakın çevrelerinden veya çeşitli mesleklerden ressam, yazar,
müzisyen, balerin gibi sanatla uğraşan kişiler, doktor, polis, asker, subay, pilot, postacı,
palyaço, kukla oynatıcısı, sporcu, koleksiyoncu gibi konuklar çağırılabilir.
Fen ve Doğa Köşesinde Bulunan Materyalleri Kullanarak Yapılan Diğer
Çalışmalar
Fen ve doğa köşesi, çocuklara kendi gözlem ve deneyimleri ile araştırma yapabilme
imkânı verir. Bu köşede bulunan mıknatıs, büyüteç, pusula, hava ve boy grafikleri, tartılar,
teraziler gibi uygun ve yeterli malzemeleri kullanılarak grup çalışmaları düzenlenebilir,
deneyler yapılabilir, basit buluşlar gerçekleştirilebilir. Bitkiler, hayvanlar ve merak
edilebilecek diğer konularla ilgili (mevsimler, doğa olayları vb.) resimler ve kitaplar,
fotoğraflar, grafikler, hava grafiği, olay panoları, albümler, koleksiyonlar, akvaryum,
termometre, saat, prizmalar, tartı, büyüteç, mıknatıs, pusula, el feneri, dürbün, küre, çeşitli
tohumlar ve bitkiler de bu köşede bulundurulabilir. Bu malzemelere çocuk, bazen tek başına
bazen de öğretmenle birlikte bakarak ve sorular sorarak çok şeyler öğrenir. Çocukların
değişen ilgilerine, ihtiyaçlarına, amaçlara, kazanımlara ve konulara göre malzemeler
değiştirilebilir.
Nesnelere büyüteçle bakılabilir, ağırlıkları ölçülebilir, bütün bu çalışmalar çocukların
yeni kavramları öğrenmelerine, neden sonuç ilişkilerini kurmalarına, nesneleri görerek,
koklayarak, tadarak, dokunarak tanımalarına olanak sağlar. Çocuklar, çiçek, yaprak, taş,
deniz kabukları gibi ilgilerini çeken nesneleri sınıfa getirerek bu köşede sergileyebilir.
Çocukların topladıkları çiçeklerden koleksiyonlar yapılabilir, evden ve çevreden toplayarak
getirdikleri Atatürk resimlerinden (Hayvan resimleri, bitki resimleri ile de olabilir.) albümler
hazırlanarak sergilenebilir. Sonbaharda çevreden toplanan yaprakların fen köşesinde
boyutlarına, renklerine, şekillerine göre sınıflandırılıp düzenlenmesi, boyaların farklı
zeminlerde nasıl durduğunu keşfetmek için denemeler yapılması desteklenebilir. Örneğin;
minik desinatörler ebru boyasının kumaşta nasıl durduğunu bu köşede keşfedebilirler.
Öğrenciye Etkinlik 1: Fen ve doğa etkinlikleri, yararları ve erken çocukluk eğitim
kurumlarında uygulanabilecek fen ve doğa etkinliklerinin çeşitleri konularında aşağıdaki
öğretimsel işler ve taktikler uygulanabilir.
Bulmaca: Öğrencilerden işlenen konu ile ilgili bulmaca hazırlamaları istenebilir.
Resimleme: Öğrencilerden işlenen konunun ana hatlarını resimlerle anlatmaları istenebilir
.
Şiir/Öykü Yazma: Öğrencilerden işlenen konunun ana hatlarını resimlerle anlatmaları
istenebilir.
Poster/Afiş Hazırlama: Öğrencilerden işlenen konunun önemli noktalarını tanıtan bir
poster ya da afiş hazırlamaları istenebilir.
Şarkı Yapma:
Öğrenciden öğrenme malzemesiyle ilgili şarkı yapması istenebilir.
Slogan Bulma:
Öğrencilerden işlenen konunun ana düşüncelerini yansıtan slogan üretmeleri beklenir...
Koleksiyon Yapma: Öğrencilerden, öğrendikleri konu ile ilgili nesne, fotoğraf, yazı gibi
malzemeleri ve bu malzemelerle ilgili bilgileri toplamaları ve sunmaları istenebilir.
Yukarıda yer alan aktif öğrenmede kullanılabilecek öğretimsel işler ve taktiklerden sonra
aşağıdaki etkinlik uygulanabilir.
Köşelenme:
�Fen ve doğa etkinliği çeşitleri incelenerek, en etkili olan fen ve doğa
etkinliği hangisidir?� Öğrencilerle birlikte çözüm önerileri değerlendirilerek, seçilen
çözümler kartlara yazılarak sınıfın çeşitli köşelerine asılır. Öğrencilerden kendilerine en
uygun çözümün olduğu köşeye gitmeleri istenir. Aynı köşeyi tercih edenlerin oluşturduğu
grup, o çözümü seçme nedenlerini tartışır ve gerekçelerini hazırlayarak sınıfa sunar. Sınıfça
tartışılarak karar alınır.
alıntı...
